Her bir bilişsel becerimizin yeni bilgilerin öğrenilmesinde önemli rolü vardır. Bu yüzden, bilişsel becerilerimizden sadece bir tanesinin bile zayıf olması durumunda, bilgiyi kavramamız, tutmamız ya da bu bilgiyi kullanmamız etkilenir. Öğrenme güçlüklerinin çoğu bir veya birden fazla bilişsel becerinin zayıf olmasından kaynaklanmaktadır.
Bilişsel beceri eğitimi ile bütün bu soruların altında yatan zayıf bilişsel beceriler geliştirilerek, bilginin daha kolay ve doğru şekilde işlenmesi sağlanır. Bilişsel beceri eğitimi ile yeni bir bilginin öğrenilmesi sağlanmaz. Hedef yeni bir bilgi öğrenirken, gerekli olan bilişsel becerilerin geliştirilmesini sağlamaktır.
Bilişsel becerilerin neler olduğu ve bu becerilerin zayıf olması durumunda nelerin olacağı aşağıda anlatılmıştır.
Uzun Süreli Dikkat
Ne işe yarar: Yapılan işe uzun süreli odaklanabilmeyi sağlar. Planlanan bir aktiviteyi bitirmek, işleri sırasına uygun yapabilmek uzun süreli dikkat gerektirir.
Bu beceri zayıf olduğunda yaşanan problemler: Başlanan işler bitirilemez, bir işten diğer işe atlanır. Uzun süreli dikkati sürdürmede yaşanan zorluklar dikkatimizi dağıtan bir uyaranla karşılaştığımızda ortaya çıkmaktadır. Uzun süreli dikkatimiz yeterli düzeyde olmadığı zaman dikkat dağıtıcı uyaranlardan daha kolay etkilenir ve dikkatimizi kaybederiz.
Seçici Dikkat
Ne işe yarar: Seçici dikkat ortamda dikkat dağıtıcı etkenler olsa bile bir işe odaklanabilmeyi sağlar. Dikkat sınırlı bir kapasiteye sahiptir. Bu yüzden seçici dikkat, bize önemsiz detaylara takılmadan gerçekten önemli olana odaklanabilmemizi sağlar.
Bu beceri zayıf olduğunda yaşanan problemler: Dikkat kolayca dağılır. Önemsiz detayları görmezden gelemediğimiz için bizim için asıl önemli olan şeylere odaklanamayız.
Bölünmüş Dikkat
Ne işe yarar: Eş zamanlı olarak iki veya daha fazla durumun gerekliliklerine cevap verebilme becerisidir. Aynı anda iki işi yapabilmeyi sağlar. Örneğin; telefonda konuşurken aynı zamanda internette dolaşabilmemizi sağlayan bölünmüş dikkatimizdir.
Bu beceri zayıf olduğunda yaşanan problemler: Birden fazla işi aynı anda yaparken zorlanma ya da sıkça hata yapma.
Uzun Süreli Hafıza
Ne işe yarar: Geçmişte depolanan bilginin geri çağrılmasıdır. Bilginin sürekli olarak saklanmasını sağlar.
Bu beceri zayıf olduğunda yaşanan problemler: İsimleri unutma, testlerde düşük performans gösterme, bildiği şeyleri kolayca unutma.
Kısa Süreli Hafıza
Ne işe yarar: Algılama yoluyla gelen bilgi kısa süreli hafızaya gelir ve çok sınırlı bir miktarı tutulur. Bu şekilde duyu organlarından gelen bilginin bir kere kullanılmak üzere saklanması sağlanır.
Bu beceri zayıf olduğunda yaşanan problemler: bir işi yaparken yönergeleri tekrar tekrar kontrol etme ihtiyacı duyma, birden fazla yönergeyi takip etmekte zorlanma, söylenenleri daha konuşma devam ederken unutma.
Mantık Ve Akıl Yürütme
Ne işe yarar: Bir problemi nasıl çözeceğimize karar vermemizi, eldeki verilerden bir sonuca ulaşmamızı sağlar.
Bu beceri zayıf olduğunda yaşanan problemler: Bir işi yaparken bir sonraki adımda ne yapacağını karar verememek, düşük matematik performansı, bir problemle karşılaştığında kendini çıkmazda ve bunalmış hissetmek.
İşitsel İşlemleme
Ne işe yarar: Sesleri analiz etmemize, birleştirmemize ve parçalara ayırmamıza yarar. Bu sayede duyduğumuz sesler arasındaki farkları ayırt edebiliriz.
Bu beceri zayıf olduğunda yaşanan problemler: Okumayı öğrenmede zorlanma, akıcı okuyamama ve okuduğunu anlayamama, dil ile ilgili sorunlar.
Görsel İşlemleme
Ne işe yarar: Görsel imajlar üzerinden düşünebilmemizi, görsel bilgiyi yorumlamamızı sağlar.
Bu beceri zayıf olduğunda yaşanan problemler: Okuduğunu anlayamama, henüz okuduğu şeyi hatırlayamama, yönergeleri takip etmede zorluk yaşama, harita okuyamama, matematik problemi çözerken zorlanma.
İşlemleme Hızı
Ne işe yarar: Dışarıdan gelen bilgiyi alma, anlamlandırma ve yanıt verme hızıdır.
Bu beceri zayıf olduğunda yaşanan problemler: İşte ya da okulda bitirmemiz gereken işleri uzun zamanda bitirme, bir grup içerisinde genellikle çalışmayı en son bitirme, çoğu görevi zor bulma ve yapmaktan kaçınma, bir konuşmayı sürdürmede zorlanma.
Uzman Klinik Psikolog Özge Sezen